Böbrek Taşı

BÖBREK TAŞI

Diğer Önemli Bilgiler

İye Nedir ?

Taş, idrar yollarındaki idrardan gelen kristallerin geliştirdiği sert bir kütledir. Böbrekte ya da üreterde (böbrekten mesaneye doğru yönelen tüp) bulunabilir.

Böbrek ve üreter taşları, genellikle herhangi bir rahatsızlık vermeden dökülür fakat bu hastalık, bilinen en ağrı verici deneyimlerden biri haline gelebilir.

Böbreklerin Yapısı ve Fonksiyonu Nedir ?

Erken Boşalma Nedir ?

Böbrekler, insan vücudunda 2 adet büyük bir fasülyeye benzeyen belimizin her iki yanında bulunan ve kanı süzerek idrar üreten organlarımızdır.

Bu süzme işlemi ortalama bir insanda günlük 180 litre civarındadır. Bu miktardaki kan her gün böbreklerimizden geçerek vücut için zararlı olan maddelerin idrar yoluyla vücuttan atılması sağlar.

Dolayısıyla herbir böbrekte, böbreğe kan getiren bir atardamar, kanı tekrar ana damarlara ve vücuda dönmesini sağlayan bir toplar damar ve süzülen idrarın idrar torbasına taşınması için bir idrar kanalı bulunur.

Böbrek Taşları

Kadın veya erkek olsun herkeste yaşamı boyunca taş oluşabilir. Vücudunuzun idrar üretme biçiminde bir dengesizlik olması halinde taş oluşabilir. Bu da içtiğiniz sıvı miktarıyla ve taş oluşumu tetikleyen maddelerin idrarınızda bulunup bulunmamasıyla bağlantılı olabilir.

Belirtiler

İnsanlar genellikle böbrek ve üreter taşını ağrı ile ilişkilendirir. Ancak belirtiler, taşın boyu, şekli ve idrar yollarındaki yeri gibi özelliklerine bağlı olarak değişkenlik göstererek tamamen ağrısız ile şiddetli düzeyde ağrılı arasında değişebilir.

Eğer taş, üreterlerden normal idrar akışını engelliyorsa renal kolik olarak bilinen şiddetli ağrıyı çekersiniz. Bel ve böğür (vücudunuzun her iki yanında kaburgaların alt kısmından kalçaya kadar uzanan bölge) bölgenizde hissedilen keskin bir ağrıdır.

Ağrıyı kasık veya uyluk bölgenizde de hissedebilirsiniz.

Erkekler, yumurtalıklarında da ağrı hissedebilir .

Renal koliğe eşlik eden diğer belirtiler:

• Bulantı

• Kusma

• İdrarda kan (idrarın pembe renkte görünmesi)

• İdrar yaparken ağrı hissetme

• Ateş Renal kolik acil bir durumdur ve ağrının dindirilmesi için aile hekiminize veya en yakın hastaneye başvurmalısınız.

Vazektomi Nedir ?

Üreter Taşı

Nedir ?

Böbrek Kanseri Nedir ?

Penis Eğriliği Nedir ?

Hematüri Nedir ?

Böbrek Taşı Tanı Koyma Yöntemleri

Tanı koymanın birinci basamağı, hastanın öyküsünün iyi alınması ve ayrıntılı bir fizik muayenedir. Bu aşamadan sonra bazı kan ve idrar tahlilleri istenir.

Taştan şüphelenilen yan ağrısı olan hastalara eskiden ilaçlı böbrek filmi (IVP) çekilmesi bir standarttı. Ancak ultarasonografinin yaygınlaşması ile bu film ikinci plana bırakıldı. Günümüzde ise tüm dünyada kabul görmüş, ince kesitli ilaçsız (kontrastsız)

Bilgisayarlı Tomografi (BT) tetkiki yapılmaktadır. Her bir tetkikin kendine ait avantajları ve dezavantajları olabilir. BT, görüntü kalitesi, tüm idrar yollarını gösterebilmesi, radyasyonunun IVP den az olması, tüm taş tiplerini gösterebilmesi, taşın sertliğini ölçebilmesi, taş boyutunu ve yerini net gösterebilmesi açısından en güvenilir yöntemdir.

Ancak çocuklarda, şiddetli ağrısı olmayan hastalarda, taştan çok şüphelenilmeyen hastalarda ve gebelerde ilk tercih Ultrasonografidir. Bu hastalarda da taş tespit edilirse (gebeler hariç) ikinci aşamada tekrar BT çekmek en doğru seçenektir

Tedavi

Bütün taşlar tedavi gerektirmez. Taşınızın rahatsızlığa yol açması ve doğal yollarla idrarla atılmaması halinde tedaviye ihtiyacınız olabilir. Önceden mevcut tıbbi şartlarınız varsa, tedavi yapılması da önerilebilir.

1-Konservatif taş tedavisi

Çoğu böbrek veya üreter taşı idrar ile vücudunuzdan atılır. Ancak taşın boyutuna ve bulunduğu yere göre atılması zaman alabilir. Taş hareket ettiğinde renal kolik sorunuyla karşılaşabilirsiniz. Aklınızda kalsın:

• Taş, mesaneye ne kadar yakınsa taşın atılma ihtimali de o kadar fazladır

• Taş ne kadar büyükse taşın atılma şansı da o kadar azdır

Medikal Ekspulsif Terapi

Taşınızı daha hızlı atmanıza yardımcı olacak ve hareket ettiği zaman ağrınızı azaltacak (alfa-blokerler ve nifedipin olarak isimlendirilen) ilaçlar reçete edilebilir. Buna Medikal Ekspulsif Tedavi (MET) adı verilir ve en çok üreter taşlarında etkilidir. MET sırasında size önerilen sıklıkta düzenli doktor kontrolünde tutulmanız gerekir. Taşın hareket edip etmediği ve böbreğinizin iyi çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir.

2-Dışarıdan Ses Dalgaları İle Taşkırma (ESWL)

Çocuk hastalar hariç anestezi gerekmeyen bir işlemdir. Bunun için özel cihazların bulunduğu odada hasta bir sedyeye yatırılır. Film çekme cihazı ile taşın yeri tespit edilerek şok dalgaları taşa odaklanır. Bu yolla kırılan taşların doğal yoldan düşmeleri beklenir. Sert taşlarda, kilolu hastalarda, kan sulandırıcı kullanan kişilerde, böbrekte enfeksiyonu olan hastalarda ve 2 cm den büyük taşlarda önerilen bir yöntem değildir. Birinci seansta kırılamayan taşlar için yaklaşık 10-15 gün arayla 2. ve 3. seans denenir. Çok fazla seans taş kırma böbrekte kalıcı hasara neden olabileceğinden önerilmez. Bu yolla kırılamayan taşlar daha sonra diğer alternatif tedaviler ile alınır. Bu işlemin bir ameliyat olmaması en büyük avantajıdır. Ancak süreç uzun olabileceğinden böbrek fonksiyonunda bozulma endişesi olan hastalarda diğer tedaviler öncelikli uygulanabilir.

3-Üreteroskopi

(URS), idrar yollarının herhangi bir bölümünde bulunan küçük ila orta boyuttaki böbrek taşlarının tedavisinde tercih edilen yöntemdir.

İşlem

İşlem, genellikle hasta genel anestezi altındayken (uyutularak) yapılır.
Bu işlem esnasında bir üretereskop, üretra ve mesaneden geçirilerek üretere (idrarı böbreklerden mesaneye taşıyan tüp) veya böbreğe ilerletilir.
Üroloğun taşın nerede bulunduğunu ve başka anormallikler olmadığını görebilmesi için üreterlerde kontrast (boya) maddeli röntgen görüntüleri kullanılabilir.
Uzun ince üretereskopun ucunda yer alan minik fiber optik kamera, mesanenin ötesini, üreterlerin içine doğru görmek için kullanılır.
Taş, yeri tespit edildikten sonra ya bir “taş sepeti” ile doğrudan dışarı çekilir ya da sepeti kullanarak çıkarmadan önce taşı küçük parçalara ayırmak için lazer kullanılır.

Bazı üretereskoplar tıpkı ince, uzun bir saman çöpü gibi esnektir. Bazıları ise daha sert ve sabittir.

4- Sırttan Girilerek Yapılan Kapalı Böbrek Taşı Ameliyatları (PNL):

Bu yöntem yaklaşık 40 yıldır batılı ülkelerde son 20 yıldır da ülkemizde yaygın olarak uygulanan güvenilir bir taş ameliyatıdır. Özellikle böbrekte bulunan 2 cm den büyük taşlar için tercih edilir. Ameliyathanede anestezi altında hastanın sırtından girilerek yapılır.

Önce bir iğneyle film cihazları eşliğinde böbreğe girilir. Daha sonra bu giriş yeri genişletilerek buraya bir boru yerleştirilir. Bu boru tünel gibi kullanılarak içerisinden kamera sistemleri entegre edilmiş endoskopik aletlerle girilir. Böbreğin içerisine girilerek taşlar görülür ve direk görüş altında taşlar kırılır.

Yine kırılan bu taşlar aynı kanaldan dışarı alınarak böbrek temizlenir. Işlem bittiğinde genellikle ciltten açılan bu kanala bir dren (hortum) yerleştirilir ve bir-iki gün içinde bu dren çıkarılarak hasta taburcu edilir.

Ameliyattan sonra hastanın sırtında 1 cm den küçük bir kesi yapılmış olur ki bu iz de dikkat edilmeden görülebilecek bir iz değildir. Bu yöntem açık böbrek taşı cerrahisini rafa kaldırmıştır.

Tekrar taş oluşumunun önlenmesi

•Daha fazla sıvı tüketin

• Her gün 2.5 ile 3 litre arası sıvı tüketiniz

• Sıvı alımınızı gün içine dengeli dağıtınız

• Su veya süt gibi nötr pH’lı içecekleri tercih ediniz

• İdrar miktarınızı gözetim altında tutunuz. Günlük 2-2.5 litre olmalıdır

• İdrarınızın rengini gözlemleyiniz. Zira açık renkte olmalıdır.

• Sıcak iklimde yaşıyorsanız veya yoğun fiziksel egzersiz yapıyorsanız daha fazla sıvı alınız. Sıvı kaybınızı dengelemeye yardımcı olacaktır. Diyetinizi uyarlayın Kişisel durumunuza göre doktorunuz diyetinizi uyarlama önerilerinde bulunabilir. Bunun öncelikle doktorunuzla görüşülmesi önemlidir.

• Dengeli ve çeşitlendirilmiş bir diyet uygulayınız.

• Bol miktarda sebze, lifli gıda ve meyve (özellikle turunçgiller) yiyiniz.

• Yumurta, mercimek, beyaz pirinç, soyulmuş elma, üzüm, karnıbahar, kabak gibi düşük okzalat içeren gıdaları daha fazla yemeye çalışınız.

• Diyetinizin yeterli kalsiyum içerdiğinden emin olunuz (günde yaklaşık 1,000 milligram). Ancak kalsiyum destek ürünleri konusunda dikkatli olunuz ve doktor veya hemşirenizin tavsiyelerini alınız. • Diyetinizdeki tuz miktarını azaltınız (günde 3-5gr’ı aşmamalıdır)

• Özellikle genç hayvan etinde bol olan hayvansal proteini çok fazla almayınız. Bunun yerine avokado, karnıbahar ve bezelyede bulunan sebze proteini alınız.

• Sağlıklı vücut ağırlığınızı koruyunuz (Vücut Kütle Endeksiniz 18-25kg/m2 arasında olmalıdır). Sağlıklı alışkanlıklar Sağlıklı bir yaşam tarzını benimsemek her zaman için iyi bir fikirdir.

• Haftada 2 veya 3 kez egzersiz yapmaya çalışınız

• Stresten kaçınınız

Tekrar Taş Oluşumunun Önlenmesi :

Böbreğinde veya üreterinde taş bulunan bazı hastalar gelecekte daha fazla taş oluşturabilir. Taşınız düştükten veya tedavi ile çıkarıldıktan sonra, doktorunuz tekrar taş oluşma riskinin yüksek olup olmadığını tespit edecektir.

Bunun için taşınızı analiz etmesi gerekecektir. Ayrıca tedavi öncesi yapılan kan ve idrar testlerinizin sonuçları da doktorunuz tarafından değerlendirilecektir.

Tekrar taş oluşma riskiniz düşükse, başka bir taş oluşumu riskini azaltmak için genel yaşam değişiklikleri yeterli olacaktır. Aşağıda yetişkinler için birtakım öneriler bulunmaktadır.

Metabolik değerlendirme Taş oluşturma riskiniz yüksekse doktorunuz metabolik değerlendirme yapacaktır.

Doç. Dr. Ömer BAYRAK