İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedir ?
İdrar yolu enfeksiyonu: idrar yolu astarının kırmızılaşmasına ve tahrişe neden olmasından kaynaklanan ve bunun sonucunda da ağrı, idrarda kan ve sık idrara çıkma ihtiyacı gibi semptomlara neden olan bir rahatsızlıktır.
Enfeksiyon böbreklerinize yayılırsa ciddi bir sağlık problemi haline gelebilir.
İdrar yolu, vücudun sıvı atık ürünlerinden biri olan idrarı üretir ve depolar. Normal idrarda bakteri (mikrop) yoktur.
Bununla birlikte, bazen, vücudun dışındaki bakteriler idrar yoluna girer ve enfeksiyona ve iltihaplanmaya neden olur.
Bu bir idrar yolu enfeksiyonu. Enfeksiyon, üretrayı (üretrit adı verilen bir durum), böbrekleri (piyelonefrit adı verilen bir durum) veya mesane (sistit olarak adlandırılan bir durum) içerebilir. Sistit, en sık idrar yolu enfeksiyonu türüdür.
İdrar Yolu Enfeksiyonun Belirtileri Nelerdir ?
– Yan (karın bölgesi), karın ya da pelvik bölgedeki ağrı
– Alt pelviste basınç
– Sık idrara çıkma ihtiyacı
– Ağrılı idrara çıkma (dizüri)
– İdrara acil çıkma ihtiyacı
– İnkontinans (idrar kaçağı)
– Geceleri idrara sık çıkma ihtiyacı
– Anormal idrar rengi
– İdrarda kan
– Güçlü veya kötü kokulu idrar
İdrar Yolu Enfeksiyonu İle İlişkili Olabilecek Diğer Semptomlar
Diğer Önemli Bilgiler
– Seks sırasında ağrı
– Penis ağrısı
– Vücudun yan tarafında ağrı
– Yorgunluk
– Ateş
– Titreme
– Kusma
– Zihinsel karışıklık
İdrar Yolu Enfeksiyonu Neden Olur ?
İdrar yolu enfeksiyonlarına, idrar yolu ve mesaneye giren ve inflamasyona neden olan mikroorganizmalar (genellikle bakteriler) neden olur.
Sistit vakalarının yüzde 90’ından fazlası, normalde bağırsaklarda bulunan bir bakteri olan E.coli’den kaynaklanır.
İdrar Yolu Enfeksiyonları Nasıl Teşhis Edilir ?
idrar yolu enfeksiyonu teşhisi için aşağıdaki testler kullanılır:
İdrar tahlili: Kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve bakteriler için idrarı inceler (Beyaz ve kırmızı kan hücrelerinin sayısı bir enfeksiyonu gösterir.)
İdrarda bakteri türünü belirlemek için idrar kültürü:Bu, uygun tedavinin belirlenmesine yardımcı olmak için önemlidir.Enfeksiyon tedaviye cevap vermiyorsa veya tekrar eden enfeksiyonlar varsa, idrar yolunuzu hastalık veya yaralanma açısından incelemek için aşağıdaki testler yapılabilir:
İntravenöz pyelogram (IVP): Özel bir boyadan sonra mesane, böbrek ve üreterden oluşan bir dizi X-ram enjekte edilir. (boya, X-ışını üzerinde daha iyi görünmesine yardımcı olur).
Ultrason: İç organların görüntülerini oluşturmak için ses dalgalarını kullanan bir test
Sistoskopi: Üretradan mesanenin içini görmek için bir lens ve bir ışık kaynağı (sistoskop) ile donatılmış özel bir alet kullanan bir test.
CT taraması: Vücudun kesitlerini (dilimler gibi) alan bir X-ışını tipi (tipik X-ışınlarından çok daha hassastır)
İdrar Yolu Enfeksiyonları Nasıl Tedavi Edilir ?
Antibiyotikler, bakterileri öldüren ilaçlar, idrar yolu enfeksiyonlarını tedavi etmek için kullanılır. Doktorunuz, enfeksiyonunuza neden olan bakterileri tedavi eden bir ilaç seçecektir. Yaygın olarak kullanılan antibiyotikler şunları içerir:
– Nitrofurantoin (vücuttaki bakterilerle mücadele eden antibiyotik bir preparattır)
– Sülfonamidler (sülfa ilaçlar – sülfonik asitten oluşan antibakteriyellerdir)
– Amoksisilin (bakterilerin hücre duvarlarını bozarak ölümlerine neden olur)
– Sefalosporinler (gerek yapısal ve gerekse etki bakımından penisilinleri andıran antibiyotiklerdir)
– Trimetoprim / sulfametoksazol
– Doksisiklin (genellikle akne ve enfeksiyon tedavileri için tavsiye edilir)
– Kinolonlar (canlı mikroorganizmalardan elde edilen birçok antibiyotikden farklı olarak kimyasal yollarla elde edilen sentetik maddeler)
İlaçları alırken doktorunuzun talimatlarına sıkı sıkıya bağlı kalmanız çok önemlidir. Antibiyotikleri zamanından önce bırakmayın. Enfeksiyon antibiyotik tedavisi ile tamamen tedavi edilmezse, tekrarlama riski yüksektir.
Gebelikte İdrar Yolu Enfeksiyonu
İdrar yolu enfeksiyonları, gebelik döneminde anne adaylarının sık karşılaştığı önemli sağlık sorunlarından biridir. Gebelikte idrar yolu enfeksiyonları herhangi bir belirti vermediği gibi ciddi sıkıntılara da yol açabilir. Bu nedenle gebelikte yeterli su tüketiminin yanı sıra anne adaylarının düzenli doktor kontrollerini de aksatmamaları çok önemlidir.
Enfeksiyonlar belirti vermeyebilir !!!
Gebelik döneminde enfeksiyonlara bağlı olarak mesaneye ulaşan bakteriler, hiç belirti vermeden orada canlı olarak kalabilir. İdrarda belirti vermeyen bu bakteriler, hastada herhangi bir şikayete de neden olmadan sessizce kalabildiği gibi bazı durumlarda mesane ya da böbrek iltihabına yol açabilir. Bu durum gebelerin %10’unu etkilemektedir.
Enfeksiyonlar tekrarlıyorsa ileri tetkik yapılmalı !!!
Gebelikte doktorun uygun gördüğü güvenli antibiyotikler, 3-7 günlük tedavi ile idrarda belirti vermeyen bakteri varlığını enfeksiyona dönüşmeden tedavi edebilir. Tedavi bitiminde de mutlaka tekrar idrar kültürü yapılmalıdır. Şikayetleri tekrarlayan veya geçmeyen hastalara idame tedavisi verilmelidir. Ayrıca enfeksiyonlar tekrarlıyorsa hastaya mutlaka doğumsal idrar yolları anomalileri yönünden daha ileri tetkikler yapılmalıdır.
Bebeğin hayatını tehlikeye girebilir !!!
Gebelikte idrar yolu enfeksiyonları erken doğuma ve erken membran rüptürü yani su kesesinin erken açılmasına neden olabilir. Bu da bebek açısından hayati önem taşımaktadır. İdrar yolu enfeksiyonu bulunan gebelerde enfeksiyon doğum şeklini belirlememektedir. Bu hastalara normal doğum önerilmektedir.
Gebelikte idrar yolu enfeksiyonundan korunmak için;
* Günde en az 6-8 bardak sıvı tüketilmeli, özellikle şekerli sıvılardan kaçınılmalıdır.
* Gebelikte enfeksiyona yatkınlığın artması bağışıklık sistemi ile ilgili olduğundan beslenmeye dikkat edilmelidir.
* Mümkün olduğunca sık tuvalete gitmeli, sıkışıncaya kadar beklememeli ve idrarın mesaneden tamamen boşaltılmasına dikkat edilmelidir.
* Tuvalet sonrası genital bölge temizliğine dikkat edilmelidir.
* İdrar yaparken yanma, sızlama, bulantı, ateş, kasık ve alt karın ağrısı gibi şikayetlerden biri dahi olsa mutlaka bir acil servise başvurmalı, rutin gebelik takibinde ise bu şikayetler belirtilerek idrar tahlili ve idrar kültürü istenmelidir.
Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu
Kız çocuklarının %8’i erkek çocuklarının %1-2’sinde görülür. Yenidoğan döneminde erkek çocuklarında daha sık görülürken ileri yaşlarda kızlarda görülme sıklığı artar.
idrar yollarını oluşturan organlar böbrekler, üreterler, mesane ve üretradır. İYE bu organların mikrobik iltihabı olup lokalizasyonuna göre üreter ve mesane etkilenmiş ise alt İYE (sistit), üreterden böbreklere yayılmış ise üst İYE( piyelonefrit) olarak tanımlanır.
Alt İYE daha sık görülen formdur. Üst İYE daha az görülmekle birlikte genellikle daha önemli sonuçlara yol açar.
İdrarda normal şartlarda bakteri bulunmaz. Bulaşıcı bir hastalık olmayan İYE anüs çevresi derisinde bulunan bakterilerin idrar yollarına ulaşması sonucu ortaya çıkar.
En sık etken escherichia coli isimli bakteridir. Bakterinin böbreklere ulaşması nadiren kan yolu ile olabilir.
Çocukluk Çağında İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedenleri ?
*Kız çocuklarının üretrası kısa ve anüse yakın olduğu için kız çocuklarında görülme sıklığı artar.
*İlk bir yaştaki sünnetsiz erkek çocuklarında İYE görülme sıklığı sünnetli çocuklara göre 10 kat fazladır.
*İdrar yollarındaki yapısal veya fonksiyonel bozukluklar ( vezikoüreteral reflü, idrar yolları darlığı, işeme bozuklukları vb.) İYE riskini arttırır.
*Tuvalet alışkanlıklarında(idrar tutma) ve temizliğinde bozukluk olan hastalarda İYE daha sık görülür.
* İdrar yollarını irrite eden köpük banyoları, sabun veya parfümler İYE gelişme riskini arttırır.
*Ailesinde İYE öyküsü olanlarda görülme sıklığı artar
Tedavi
Erken tanı ile tedavi edilebilir hastalıktır ancak özellikle üst idrar yolu enfeksiyonları tanı almaz ve yanlış tedavi edilir yada tedavi edilmez ise kalıcı böbrek hasarına yol açabilir.
Özellikle ilk 5 yaşta kalıcı böbrek hasarı riski fazladır. Geçirilen üst İYE sonucunda böbrekte oluşan nedbe dokusu (skar) tekrarlayan enfeksiyonlar sonucunda büyüyerek böbrekte görev yapan sağlıklı dokunun yerine geçer .
Sonuç olarak ilerleyen zaman içinde hipertansiyon ve böbrek yetmezliği gibi kalıcı hastalıklara yol açar.
Hastalığın Belirtileri Ve Bulguları Nelerdir ?
Hastanın yaşına ve İYE’nun lokalizasyonuna göre değişiklik gösterir.İdrar kontrolü olmayan çocuklarda genel bulgular ön plandadır. İştahsızlık, yenidoğan sarılığı, huzursuzluk, kusma, ağırlık artışında azalma, kötü kokulu idrar, idrar yaparken ağlama ilk belirti/bulgu olabilir.
İdrar kontrolü başlamış olan büyük çocuklarda ise belirti/bulgular işeme sırasında ağrı, yanma hissi, sıkışma, sık idrar yapma, yüksek ateş, idrar kaçırma, böğür ve/veya karın ağrısı, kırmızı renkli ve kötü kokulu idrar yapmadır. Bunların biri yada birden fazlası aynı anda görülebilir.
Alt idrar yolu enfeksiyonunda alt idrar yollarına ait bulgular ön planda iken üst idrar yolu enfeksiyonunda sistemik bulgular yüksek ateş (<38,5 C), halsizlik, kusma ön plandadır lokal olarak böğür ağrısı görülebilir.
Üst idrar yollarının enfeksiyonlarının bir bölümünde hastalığa alt idrar yolu bulguları eşlik eder.
Tanı Nasıl Konur ?
İYE tanısında en önemli kriterler; rutin idrar analizinde lökosit adı verilen hücrelerin belirli sayıdan fazla olması ve/veya idrarda bakteri varlığını gösteren nitrit testinin pozitif olması ve uygun koşullarda temiz alınan idrarda tek bakterinin belirli sayının üzerinde ürediğinin gösterilmesidir.
İdrar kontrolü olmayan çocuklarda idrar torba, kateter ve iğne aracılığı ile doğrudan mesaneden alınabilir, idrar kontrolü olan çocuklarda orta akım idrarın steril idrar kaplara alınması gereklidir.
Kültürde üreyen bakterinin antibiyotik direncine göre tedavi planlanır.
Tedavi Ne Kadar Sürer ?
Uygun tedavi yöntemi ile alt İYE 3-5 günde, üst İYE 7-10 günde iyileşir. Hastaların yarıya yakınında hastalık 6-12 ay içinde tekrarlayabilir.
İdrar yollarında yapısal, fonksiyonel bozukluğu olan veya bozuk tuvalet hijyeni-alışkanlığı olan kişilerde tekrarlama riski yüksektir.
Hastalık Nasıl Önlenebilir ?
İYE gelişimini önlemede bazı kurallara uymak hastalığın görülme sıklığını ve tekrarlama riskini azaltması açısından önemlidir.
*Özellikle bebeklerde sık bez değişikliği faydalı olacaktır.
*Tuvalet temizliği sırasında bölgenin önden arkaya doğru tek seferlik hareketlerle yapılması barsak bakterilerinin idrar yollarına ulaşmasını önleyecektir.
*İdrar kontrolü başlamış hastalarda düzenli ve tam olarak mesanenin boşaltılmasını sağlamak mesanede bakteri üremesini önleyecektir.
*Özellikle kız çocuklarında köpük banyolarından kaçınılması önerilir. *İdrar yollarının havalanmasını bozan dar ve naylon giysilerden kaçınılması önemlidir.
*Hastalarda anatomik bozukluk olması halinde azaltılmış dozda antibiyotikler uygulanması gibi enfeksiyon gelişimini önleyen önerilere uyulmalıdır.